Dave Binder wint Ab Harrewijn Prijs 2004
De Ab Harrewijn Prijs 2004 gaat naar Dave Binder voor project Sandford en Zo…, waarin verslaafden en daklozen tegen dagloon meubels en kunstvoorwerpen maken en verkopen. De prijs werd op 13 mei in de oude vergaderzaal van de Tweede Kamer uitgereikt door Paul Rosenmöller, voorzitter van de jury. Het was de tweede keer dat de prijs uitgereikt wordt, die vernoemd is naar het in 2002 overleden GroenLinks kamerlid Ab Harrewijn.
Ex-verslaafde Dave Binder is de drijvende kracht achter Sandford en Zo…, een meubelproject voor daklozen, verslaafden en (voormalige) psychiatrische patiënten. Zij kunnen per dagdeel deelnemen aan het project, dat klussen van verschillende moeilijkheidsgraad omhelst: oude meubels opknappen, nieuwe meubels maken of cadeau-artikelen fabriceren. De verkoop verloopt via galeries. Inmiddels heeft het project, dat sinds 1998 bestaat, een connectie in Roemenië gekregen, nadat een illegale Roemeense medewerker werd uitgezet. Deze heeft nu een meubelproject voor weeskinderen. Binder zorgt dat de meubels hier verkocht worden. Sandford en Zo valt onder het Centrum van Dienstverlening te Rotterdam en krijgt mede vorm vanuit de Pauluskerk.
Het juryrapport
Foto’s van de uitreiking
Informatie van de genomineerden
Het juryrapport
Uit het hele land kreeg de jury van de Ab Harrewijn Prijs dit jaar in totaal veertien voordrachten van mensen en groepen die zich op de een of andere wijze het lot van hun medemensen aantrokken. Daaruit vijf nominaties vaststellen was lastig genoeg. Verschillende mooie initiatieven moesten op dat moment al afvallen. De vijf genomineerden die eerder voorgesteld werden, zijn daarom eigenlijk reeds winnaars, al was het maar omdat zij zich gesteund weten door een actieve achterban, die de jury op hun bestaan opmerkzaam maakte.
Een keuze was niettemin onvermijdelijk. De jury heeft zich bij het aanwijzen van een winnaar laten leiden door een aantal criteria: originaliteit van het idee, het samenbrengen van mensen en het overbruggen van schijnbare tegenstellingen. Minstens zo belangrijk was de intuïtie van de juryleden, die Ab allen van nabij gekend hebben, hoe de naamgever van de prijs van het betreffende initiatief gewaardeerd zou hebben. Op grond van deze overwegingen heeft de jury uiteindelijk een keuze gemaakt.
De winnaar van de Ab Harrewijn Prijs 2004 heeft blijk gegeven van grote volharding bij het totstandbrengen van een bijzonder, weinig voor de hand liggend initiatief. Er is een sterke motivatie voor nodig om iets door te zetten waarvan anderen zeggen dat het toch niet lukt of mogelijk is. De doelstellingen die dit project zichzelf gesteld had, lagen namelijk hoog. Inmiddels kan echter gesteld worden dat die doelen behaald worden.
De winnaar van de Ab Harrewijn Prijs 2004 is Dave Binder, de drijvende kracht achter het meubelproject Sandford en zo…
Dave heeft, mede vanuit zijn persoonlijke geschiedenis, een grote betrokkenheid bij de doelgroep en heeft vanuit die motivatie het project bedacht om daklozen en verslaafden meubels en kunstvoorwerpen te laten maken en verkopen. Door de flexibele opzet, waarbij mensen per dagdeel betaald krijgen, dacht hij een goed functionerend ‘bedrijfje’ te kunnen opzetten.
Niet iedereen geloofde meteen dat dit idee kans van slagen had. Het is aan Dave en de hulp die hij kans zag te recruteren, te danken dat Sandford en zo… geworden is wat het nu is: een plek waar daklozen en verslaafden voor in de rij staan, omdat ze er een beetje geld kunnen verdienen, maar ook omdat ze er gewaardeerd worden om hun persoonlijke mogelijkheden.
Hoewel Sandford en zo… al jaren goed loopt, dreigt net als bij veel andere werkprojecten in het land een deel van het draagvlak weg te vallen door de beperkingen die de nieuwe Wet Werk en Bijstand oplegt aan bijverdiensten voor mensen met een uitkering. Daarmee is een maas in de wet gedicht die Ab ooit zelf voor dit doel gecreëerd had. De jury vindt ook daarom een extra steuntje in de rug op zijn plaats en hoopt dat Dave Binder met Sandford en zo… nieuwe wegen zal vinden om dit mooie initiatief voort te zetten.
Foto’s van de uitreiking
De uitreiking vond plaats in de oude vergaderzaal van de Tweede Kamer.
Van links naar rechts: Paul Rosenmöller, Siska Barelds en Marijke Vos.
Vincent Bijlo presenteerde. Aysel Disbudak, winnares van 2003, vertelde hoe het sindsdien met haar project gegaan was.
De kandidaten: Hans Knibbeler, Dave Binder, Caroline Majoie, Mathilde Kruse en Co van Melle.
Juryvoorzitter Paul Rosenmöller las het juryrapport, dat Dave Binder als winnaar aanwees.
Informatie van de genomineerden
Sandford en zo…
Dave Binder, projectleider: “Zeven jaar geleden alweer is Sandford en zo… gestart in het voormalige klooster op de Lange Hilleweg, waar sinds diezelfde tijd de dak-en thuislozenopvang De Hille van het Centrum voor Dienstverlening is gevestigd. Ab Harrewijn trok tijdens de Rafelrand conferentie in de Pauluskerk, Arie Kars (de toenmalige directeur van het CVD) en dominee Visser over de streep om een werkproject voor dak-en thuislozen te faciliteren binnen hun organisaties.
De meubelmakerij Sandford en zo…. zou gerestylde, en opvallend ontworpen meubeltjes gaan maken met mensen die al jaren geen hamer meer in hun handen hadden gehad. Op dat moment was er eigenlijk geen ervaring in het hele land met hoe zo’n project uit zou vallen. Vooral door outsiders werd met de nodige argwaan naar het project gekeken, omdat er hoog werd ingezet met de doelstellingen.
Sandford moest dagelijks werk bieden aan een wisselende groep van acht tot tien voornamelijk verslaafde dak- en thuislozen. Er werd ingeschreven per dagdeel, zodat de samenstelling op de werkplaats ook nog eens per dagdeel verschillend was. Voor het werk (drie uur per dagdeel) werd aan de deelnemers een vergoeding van fl.15,- toegekend. Ab Harrewijn is lange tijd voorzitter geweest van de stichting dagloon, die via een door hem zelf gecreeerde maas in de wetgeving een premieuitbetaling van fl. 281,- per maand per deelnemer mogelijk maakt (naast de bijstandsuitkering).
Vanaf de eerste dag floreert het project en dagelijks moet er tot op de dag van vandaag geloot worden voor een plekje op de werkplaats. De kwantiteit van de productie is misschien weliswaar wisselend, maar de kwaliteit en creativiteit van de gemaakte producten is des te hoger. De deelnemers leren trots te zijn op de mooie werkstukken waar zij aan gewerkt hebben, vooral omdat de klanten vaak zelf hun lof uit komen spreken over het vervaardigde product.
De huidige Wet Werk en Bijstand is voor Sandford en zo… en tevens voor de vele werkprojecten in het land een groot obstakel en bedreigt het voortbestaan van vele goede initiatieven. Ondertussen steken veel projecten de koppen bij elkaar en houden elkaar op de hoogte van de verschillende uitzonderingsposities, die tijdelijk gecreëerd worden en mogelijke oplossingen die bedacht worden. Als de Ab Harrewijnprijs ergens voor zou kunnen dienen dit jaar dan is het wel om dit probleem landelijk in elk geval op de agenda te zetten. Hopelijk is de politiek zich bewust van de erfenis die Ab achterliet.”
Schapenproject Lindenheuvel
De wijk Lindenheuvel is bakermat en thuishonk van het Schapenproject. De wijk ligt aan de noordkant van Geleen, pal tegen het industriële complex van DSM aan. Niet iedereen in de omgeving deelt in de werkgelegenheid en de welvaart. De vragen van mensen om iets om handen te hebben, vormden in december 2000 de concrete aanleiding om het Schapenproject te starten.
Hierin zorgen mensen die tussen wal en schip dreigen te raken voor een schaapskudde en voor de groengebieden in de verstedelijkte regio waar de schapen grazen. Momenteel kent het project ongeveer vijftien deelnemers. Het projectaanbod geeft deze mensen de gelegenheid structuur in hun leven aan te brengen, en hun eigenwaarde en talenten te ontdekken. De drempel om deel te nemen is laag. Uitgangspunt is wat mensen zelf willen en kunnen. Er is een gestage in- en doorstroom van deelnemers.
De professionele opzet en begeleiding maakt een uitbreiding naar dertig deelnemers mogelijk. De financiering moet voortdurend worden verworven en bestaat uit een mix van inkomsten uit dienstverlening, samenwerking en fondswerving. De samenwerkingspartijen zijn zorginstanties, lokale overheid, bedrijven, natuur- en maatschappelijke organisaties, provincie en buurtverenigingen.
Drijvende kracht achter het project is arbeidspastor Hans Knibbeler, samen met winkelier Gerrit Grootens en de sociale werkers Maureen Dost en Riet Venner.
‘Help elkaar’
Het project ‘Help elkaar’ is gestart op 11 september 2000. Het is een project van de wijkgroep AZC Utrecht (Wijkgroep Asielzoekerscentrum, waarin vertegenwoordigd zijn: de Katholieke Kerk, de SOW-gemeente en betrokken wijkbewoners) en wordt getrokken door Mathilde Kruse-van Geffen.
De ervaring heeft geleerd dat veel bewoners van het asielzoekerscentrum niets om handen hebben en dat veel omwonenden van het AZC vaak met de handen in het haar zitten over de vraag hoe een klusje in en om het huis moet worden geklaard.
Aan het begin van dit project is veel denkwerk en informatie vragen vooraf gegaan. Immers, de asielzoeker mag geen betaalde arbeid verrichten. En niet alle opdrachtgevers willen graag voor hen opgeknapte karweitjes officieel maken. De oplossing was daar: iedereen mag voor de belasting een post ‘giften’ opvoeren en de asielzoeker werkt niet officieel wanneer hij of zij tegen een kleine beloning enige hulp verleent.
Voor de asielzoeker is het heel belangrijk dat hij of zij buiten de muren van het AZC komt en kan laten zien dat hij of zij wel degelijk wil en kan werken! Contact met de buitenwereld en met een andere cultuur is broodnodig voor hen. Jaar in, jaar uit zitten wachten en niets mogen of kunnen doen, is op den duur dodelijk. ‘Elkaar helpen’ is bovendien een goede manier om elkaar en elkaars levenswijzen te leren kennen.
In de afgelopen drie jaar hebben zich ruim 300 ‘klusjes-aanbieders’ gemeld; van de asielzoekers zijn daar plusminus 200 mannen en vrouwen op afgegaan. En niet alleen omwonenden van het AZC hebben zich gemeld. De klusjes-aanbieders komen momenteel uit heel Utrecht en ook de naaste omgeving. Het enige wat het bureau ‘Help elkaar’ doet, is contact leggen tussen vraag en aanbod en een advies geven over de beloning.
De eerlijkheid gebiedt te zeggen, dat een enkele keer het contact niet gelukt is. Soms botsen de culturen en begrijpt men elkaar niet. Maar het is prettig om te kunnen melden dat er heel veel leuke en warme contacten ontstaan zijn tussen de klusjes-aanbieders en de asielzoekers.
Stichting Partis
Caroline Majoie uit Nijmegen zag vaak een dakloze straatmuzikant spelen die ze erg goed vond. Vanuit dat simpele gegeven ontstond Stichting Partis, die het voortouw nam om een cd op te nemen met muziek van en door dak- en thuisloze muzikanten. De stichting werd in voorjaar 2003 opgericht en bracht in november al de cd ‘Uit je dak’ uit, waarvan inmiddels 2.500 exemplaren zijn verkocht.
Bij de productie is streng gelet op muzikale kwaliteit, maar ook op het vermogen van de dak- en thuislozen om zich in een bepaalde mate aan afspraken te houden en samen te werken met anderen. Acht dak- en thuisloze muzikanten werden geselecteerd om de cd op te nemen, die vrijwel geheel bestaat uit hun eigen nummers. Enkele topmuzikanten, waaronder voormalig gitarist van Herman Brood, Dany Lademacher, speelden een paar solo’s mee. Via de muziek wil Stichting Partis dak- en thuislozen activeren, hun sociale contacten en vaardigheden vergroten, hun eigenwaarde versterken en hen een kans bieden iets met hun talenten te doen. Daarnaast wil ze de situatie van dak- en thuislozen onder de aandacht brengen en bijdragen aan een genuanceerder en positiever beeld over deze groep.
Voor het project en de band, die zich inmiddels DAK noemt (Daklozen Artiesten Kollektief), bestaat flinke belangstelling. Zo zijn ze te gast geweest in het programma PaPaul van Paul de Leeuw, in Spijkers met Koppen (radio) van de Vara en bij Tros Muziekcafé. De band wordt nu gevraagd voor optredens, in cafés en festivals, maar ook bij instellingen op het gebied van dak- en thuislozen of voor bijvoorbeeld een workshop in een jeugdgevangenis. De muzikanten blijken een positieve en stimulerende voorbeeldfunctie te vervullen voor de doelgroep. De bandleden zelf zijn al vanaf het begin zeer gemotiveerd, repeteren twee middagen per week, hebben contact met een vaste groep mensen én … hebben weer een doel in hun leven.
Partis is statutair gekoppeld aan Stichting Zelfbeheer Dak- en Thuislozen te Nijmegen, die ontstaan is uit de doelgroep zelf. Opbrengsten uit verkoop van de cd gaan naar projecten voor dak- en thuislozen.
Co van Melle
Co van Melle is arts te Amsterdam. Vanuit zijn medische hulppost ‘De Voetzolen’ ziet hij belangeloos om naar alle groepen die onderaan de samenleving van de hoofdstad bungelen, zoals thuislozen, vluchtelingen en illegalen.
Van Melle beperkt zich niet tot medische diensten (van hemzelf of van gespecialiseerde artsen die hij voor gereduceerde prijs strikt). Hij assisteert illegalen bij het krijgen van een verblijfsvergunning, helpt daklozen bij het kraken van leegstaande panden, en regelt klusjes, zodat mensen wat geld kunnen verdienen. Zo speelt hij een belangrijke rol in de laatstelijns zorg van Amsterdam.